'Things Hidden' by Tim Vanheers

Lieven Lefere is een fotograaf, maar ook een schilder. Zijn beelden komen traag tot stand. Meticuleus voegt hij laag na laag toe, met een lange aanloop naar de uiteindelijke foto. Hij is niet zo geïnteresseerd in het weergeven van een objectieve realiteit, wel in het overbrengen van het subjectieve. Daarvoor manipuleert hij op zorgvuldige wijze alle parameters die de foto maken tot wat hij is. Licht en schaduw bijvoorbeeld. Het licht lijkt wel een personage, geladen en betekenisvol als de lucht in een kathedraal. Maar de schaduwen zijn minstens even suggestief.

Lieven Lefere is een fotograaf, maar ook een architect. Hij construeert zijn beelden met schaal en kadrering, modelleert de ruimte, kiest de lichtinval. Soms slaat hij daarvoor ook letterlijk aan het bouwen. Dan maakt hij plaatsen na zoals hij ze zich herinnert. Die constructies blijven echter zelden staan. Wat telt is het beeld ervan, de foto. Die blijft.

Lieven Lefere is een fotograaf, maar ook een scenograaf. Hij bepaalt wat we zien—en vooral wat we niet zien. We weten niet wat zich bevindt achter de houten deuren in Nothing is more visible than Things hidden. We weten niet hoe diep de putten van de reeks Hollow zijn, of wat er schuilt onder het dekzeil van Hole, of in de objecten van de reeks Skulls. In die werken speelt Lefere meesterlijk met de spanning tussen binnen en buiten. De blik wordt deels buitengesloten, waardoor de beelden een enorme suspens krijgen. Soms wordt die spanning tussen binnenlaten en buitensluiten het onderwerp van het beeld, zoals bij Nothing is more visible than Things hidden of La Raison des ombres. Beide foto’s beelden het mausoleum van de communistische leider Ho-Chi-Minh in Hanoi af. Althans, zo lijkt het. Wat we zien is eigenlijk een houten reconstructie die Lefere zelf bouwde, op basis van zijn herinneringen en beeldmateriaal uit een documentaire over de bouw van het mausoleum. Er zijn namelijk geen foto’s van de binnenruimtes. In het sanctum sanctorum, waar het gebalsemde lijk van Ho-Chi-Minh ligt, is fotografie immers verboden. Terwijl Nothing is more visible than Things hidden het gebouw van buitenaf toont, is La Raison des ombres van binnen gefotografeerd. In het ene beeld staan we buiten maar zien we niet wat zich aan de binnenkant bevindt, in het andere staan we binnen maar zien we niets van de binnenomgeving. In beide werken worden we als kijker buitengesloten. Maar het is net wat we niet kunnen zien dat de foto’s hun innerlijke spanning geeft. De twee foto’s raken zo de essentie van het mausoleum, zonder het expliciet weer te geven.

Lieven Lefere is een fotograaf, maar ook een regisseur. Hij bouwt zorgvuldig een verhaal op, en kiest zijn equipe in functie van dat verhaal. Neem nu de reeks Skulls, die Lefere maakte in samenwerking met Dr. Martin Smith, professor in de forensische en biologische antropologie aan de Bournemouth University. We kijken naar synthetische simulaties van schedels, gemaakt uit hard polyurethaan dat lijkt op bot. Deze objecten worden in de archeologie gebruikt om de impact te onderzoeken van geweld met kruisbogen of kogelmunitie op basis van zwart buskruit. Het zijn als het ware reconstructies van wreedheden, high-tech imitaties van eeuwenoude taferelen, gemaakt in een steriele, wetenschappelijke omgeving. Lefere fotografeert ze als hemellichamen in een donker heelal, een futuristische herwerking van 17de-eeuwse stillevens.

Lieven Lefere is een fotograaf, maar ook een onderzoeker. In La Raison des Miroirs onderzoekt hij schaal en perspectief. Op basis van het doctoraatsonderzoek van architect Patrick Seurinck bouwde hij de ruimte na die afgebeeld wordt in Jan van Eycks Madonna met kanunnik Joris van der Paele (1436). Vervolgens maakte hij er een foto van. Het resultaat roept herkenning en bevreemding tegelijk op. Het weglaten van de personages uit het bekende schilderij opent ruimte voor een nieuwe lezing, terwijl de grotere schaal de foto een bepaalde monumentaliteit geeft. In zijn reconstructie was Lefere, als een archeoloog, verplicht om te interpreteren en lacunes in te vullen. De werking van de schaduwen en de ‘infini’ op de achtergrond refereren rechtstreeks aan van Eyck, net als de subtiele toets glanzende vernis die Lefere op een zuil verfde om de illusie van ruimtelijkheid nog te versterken. Daarnaast plaatste hij ook een tekst op de treden van de trap: “Avec la raison des ombres et miroirs”, een verwijzing naar het boek La perspective, avec la raison des ombres et miroirs uit 1611 van Salomon de Caus.

Lieven Lefere is een fotograaf—met spiegels en schaduwen. Een meester in versluiering, suspens en suggestie die slaagt in een ogenschijnlijk onmogelijke opdracht: om wat verborgen is in beeld te brengen.

Tim Vanheers

Ter gelegenheid van de solotentoonstelling Things Hidden in Casa argentaurum, 2021